Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu; TCK m.234 maddesinde "kendi isteğiyle evini terk eden bir çocuğun" ailesine veya yetkili makamlara bilgi verilmeden yabancı bir kimse tarafından yanında tutulması" (örn, işyerine, evinde, cafeye vs götürülmesi, birlikte park bahçe vs alanlarda gezilmesi gibi) veya "velayet yetkisi elinden alınmış olan ana veya babanın ya da üçüncü derece dahil kan hısmının" 16 yaşını bitirmemiş bir çocuğu velisinin izni, rızası ve bilgisi dışında kaçırması veya alıkoyması ile oluşur.

Türk Ceza Kanunu’nun Sekizinci Bölümünde, Aile Düzenine Karşı Suçlar başlığı altında düzenlenen bu suç TCK madde 234’de “Velayet yetkisi elinden alınmış olan ana veya babanın ya da üçüncü derece dahil kan hısmının, onaltı yaşını  bitirmemiş  bir  çocuğu  veli,  vasi  veya  bakım  ve  gözetimi  altında  bulunan  kimsenin  yanından  cebir  veya  tehdit kullanmaksızın kaçırması veya alıkoyması halinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(2) Fiil cebir veya tehdit kullanılarak işlenmiş ya da çocuk henüz oniki yaşını bitirmemiş ise ceza bir katı oranında artırılır.

(3) (Ek: 6/12/2006 –5560/10 md.) Kanunî temsilcisinin bilgisi veya rızası dışında evi terk eden çocuğu, rızasıyla da olsa, ailesini veya  yetkili  makamları  durumdan  haberdar  etmeksizin  yanında  tutan  kişi,  şikâyet  üzerine,  üç  aydan  bir  yıla  kadar  hapis  cezası ile cezalandırılır.” şeklinde düzenlenmiştir..

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunun Maddi Unsurları Nelerdir? 

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu dört maddi unsur barındırmaktadır.

Fail : Yasada sayılan kişiler tarafından işlenen çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçunun faili çocuğun velayet hakkı elinden alınmış anne-babası ve çocuğun üçüncü dereceye kadar olan akrabalarıdır. Suç sadece sayılan kişiler tarafından işlenebileceği için özgü suçtur.

Mağdur : Suçun mağduru velayet yetkisine sahip anne-baba veya vasidir. Zira bu suçla korunan hukuki değer anne-babanın ve vasinin, velayet ve vesayet haklarıdır. Ayrıca çocuğu bakım ve gözetim altında tutan kişi de suçun mağdurudur. Çocuğun mağdur olup olmadığı hususu tartışmalıdır.

Konu : Bu suçun konusu on altı yaşını bitirmemiş çocuktur. Fiil, çocuk üzerinde işlenmektedir. TMK kapsamında ergin kılınan çocuğun üzerindeki velayet ve vesayet sona ereceği için, ergin kılınan çocuk bu suçun konusu değildir. 

Hareket : Sayılı kişiler tarafından çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçunun basit halinin fiil unsurunu “cebir veya tehdit kullanmaksızın kaçırma veya alıkoyma” eylemi oluşturmaktadır. Çocuğun veli veya vasisi tarafından belirlenen hareket alanından fail tarafından alınarak kendi hakimiyet alanına sokulması kaçırma fiilini oluşturacaktır. Kişinin kendi isteği ve rızasıyla girdiği failin fiilî egemenlik alanından kendi rızasına aykırı olacak şekilde çıkamaması ise alıkoyma fiilini oluşturur.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunun Manevi Unsuru Nedir? 

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu kasten işlenebilir. Failin, kendisinin velayet ve vesayet hakkına sahip olmadığını, çocuğun on altı yaşını bitirmemiş olduğunu, çocuğu velayet-vesayet veya bakım veya gözetim altında bulunduğu yerden aldığını biliyor ve kaçırma veya alıkoymayı istiyor olmalıdır. 

Yasal Düzenleme

Türk Ceza Kanunu madde 234

(1) Velayet yetkisi elinden alınmış olan ana veya babanın ya da üçüncü derece dahil kan hısmının on altı yaşını bitirmemiş bir çocuğu veli, vasi veya bakım ve gözetimi altında bulunan kimsenin yanından cebir veya tehdit kullanmaksızın kaçırması veya alıkoyması halinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(2) Fiil cebir veya tehdit kullanılarak işlenmiş ya da çocuk henüz on iki yaşını bitirmemiş ise ceza bir katı oranında artırılır.

(3) Kanuni temsilcisinin bilgisi veya rızası dışında evi terk eden çocuğu, rızasıyla da olsa, ailesini veya yetkili makamları durumdan haberdar etmeksizin yanında tutan kişi, şikâyet üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” 

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu iki şekilde işlenebilir.

• Velayet yetkisi olmayan anne-baba ile kan hısımlarının işlediği çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (TCK m.234/1),

• Evi rızasıyla terk eden çocuğun bir yabancı tarafından kaçırılması ve alıkonulması suçu (TCK m.234/3).

Anne-Baba veya Akrabalar Tarafından Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması (TCK 234/1-2)

Velayet yetkisi olmayan / bu yetki elinden alınmış olan anne-babanın veya üçüncü derece dahil kan hısımının, onaltı yaşını bitirmemiş bir çocuğu kaçırması veya alıkoyması halinde bu fıkrada tanımlı suç oluşur.

Misal: boşanma davası devam ederken "geçici velayet yetkisi kendisinde olmayan" anne veya baba tarafından çocuğun kaçırılması.

Çocuğun amcası, dayısı, halası ve teyzesi üçüncü dereceye kadar olan akrabalarıdır.

Üçüncü derece dahil hısımlardan sonraki akrabalar tarafından çocuğun kaçırılması halinde çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu değil, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu işlenmiş olur.

Yasal düzenlemede "on altı yaşını bitirmemiş bir çocuğu" şeklinde koşul belirtilmiş olmakla çocuğun 16 yaşını bitirmiş olması halinde maddedeki suçu oluşturmaz.

• Not: Maddede yer alan eylem (çocuğu kaçırma veya alıkoyma) herhangi bir hukuka uygunluk nedeninin bulunması halinde (zorunluluk hali gibi) faile ceza verilmez.

Anne-Baba veya Akrabalar Tarafından Çocuğun Kaçırma ve Alıkoyma Suçunun Cezası Nedir?

Velayet yetkisi olmayan / bu yetki elinden alınmış olan anne-babanın veya üçüncü derece dahil kan hısımının, onaltı yaşını bitirmemiş bir çocuğu cebir veya tehdit kullanmaksızın kaçırması veya alıkoyması halinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.234/1).

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunun Nitelikli Halleri Nelerdir?  

Velayet yetkisi olmayan / bu yetki elinden alınmış olan anne-babanın veya üçüncü derece dahil kan hısımının, onaltı yaşını bitirmemiş bir çocuğu fiil cebir veya tehdit kullanılarak veya çocuk henüz oniki yaşını bitirmemişse verilecek ceza bir katı oranında artırılır (TCK m.234/2).

Yabancılar Tarafından Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçu (TCK 234/3)

Anne, baba ve üçüncü derceye kadar kan hısımları dışında kalan akrabalar dahil herkes bu yasal düzenleme karşısında yabancıdır.

Kanuni temsilcisinin bilgisi veya rızası dışında evi terk eden çocuğu "çocuğun rızası olsa bile" yanında tutan kişi çocuğun ailesine veya yetkili makamlara durumu bildirmekle yükümlüdür. Çocuğun ailesini veya kolluk kuvvetleri - polis, jandarma, savcılık gibi yetkili makamları haberdar etmeyen kişi çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçunu işlemiş olur.

Bu maddedeki suç tipinin oluşması için şu iki şartın bir arada bulunması gerekir:

• Çocuğun, kanuni temsilcisinin bilgisi ve icazeti olmadan fakat kendi istek ve arzusuyla evi terk etmesi gerekir

• Evi terk eden çocuğun kendi isteğiyle failin yanına gitmesi veya onun yanında da yine kendisinin rızasıyla kalması gerekir.

Çocuğun rızası dışında (cebir, hile, tehdit vs) yabancı bir kimsenin yanında tutulması veya kalması halinde kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu oluşur. Çocuğun kanuni temsilcisinin çocuğun bir yere gitmesine veya kalmasına rıza göstermesi halinde bu suç oluşmaz. Fail, çocuğun ailesine veya yetkililere bildirme yükümlülüğünü makul bir süre içerisinde yerine getirdiği takdirde çocuk yanında kalmaya devam etse dahi bu suç oluşmaz.

Yabancılar Tarafından Çocuğun Kaçırma ve Alıkoyma Suçunun Cezası Nedir?

Kanunî temsilcisinin bilgisi veya rızası dışında evi terk eden çocuğu, rızasıyla da olsa, ailesini veya yetkili makamları durumdan haberdar etmeksizin yanında tutan kişi, şikayet üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunda Adli Para Cezasına Çevrilir mi?

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunda Erteleme Verilir mi?

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında erteleme kararı verilmesi mümkündür.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Verilir mi?

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu nedeniyle verilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilmesi mümkündür.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunun Şikayet Süresi Ne Kadardır?

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçunun soruşturması ve kovuşturması şikâyete bağlı değildir. Bu nedenle soruşturma ve kovuşturma re’sen yürütülür. Şikayet hakkı, dava zamanaşımı süresinde kullanılabilir. Şikayetten vazgeçme, ceza davasının düşmesi sonucunu doğurur.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunun Zamanaşımı Ne Kadardır?

Dava zamanaşımı, kesintisiz suçlarda özellik arz etmektedir (TCK m.66/6). Kesintinin sona ermesinden itibaren dava zamanaşımı başlayacaktır. Dolayısıyla bu suç için beş yıldan daha kısa süreli hapis cezası öngörülmesi nedeniyle dava zamanaşımı olan sekiz yıl, çocuğun serbest kalmasından itibaren başlayacaktır.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunda Uzlaşma Mümkün müdür?

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu, uzlaşmaya tabi suçlar arasındadır.

Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçunun Görevli Mahkemesi Hangisidir?

Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu hakkında yargılama görevi, Asliye Ceza Mahkemelerine aittir.